Elk vertaalbureau zegt vertalingen te leveren van hoge kwaliteit. Maar hoe beoordeel je eigenlijk de kwaliteit van een vertaling?
We horen het als vertaalbureau zo nu en dan: een collega “die wel aardig Engels spreekt” (of een andere vreemde taal) heeft naar onze vertaling gekeken en heeft nog wat op- of aanmerkingen. Waarbij die collega het vertaalwerk van onze native speakers beoordeelt. Maar hoe beoordeelt een niet-native eigenlijk het werk van een native speaker?
Vooraanstaande wetenschappers in het vertaalveld houden zich bezig met de vraag: hoe kunnen wij de kwaliteit van een vertaling meten? Dat blijkt lastiger dan gedacht. Er is namelijk geen consensus over de term 'vertaalkwaliteit', laat staan hoe die te meten. Subjectiviteit blijft een issue. In de woorden van de Zuid-Afrikaanse schrijfster Marlene van Niekerk: ‘Vertalen is geen exacte wetenschap, maar exacte kunst.’ Hoewel er vaak meerdere, acceptabele, verdedigbare vertaalkeuzes zijn, is het natuurlijk niet zo dat elke vertaling van goede of voldoende kwaliteit is. Wat goed is, varieert tenslotte per domein, per opdrachtgever, per tekstdoel en doelgroep.
Kwaliteit vertaling beoordelen
De wetenschap geeft ons gelukkig wel enkele richtlijnen. Volg deze richtlijnen en je kunt gefundeerd iets zeggen over de kwaliteit van een vertaling. Al blijft het maken en beoordelen van een vertaling natuurlijk wel echt vakwerk.
1) Error based typology
De eerste tip ligt voor de hand: hoe meer schoonheidsfouten en/of grammaticale onjuistheden je bij het lezen van een vertaling ontdekt, hoe lager de kwaliteit van de vertaling. Ons vertaalbureau is onder andere gespecialiseerd in het corrigeren van Engelse teksten.
2) Onzichtbaarheid van de vertaling
Als jij een vertaalde tekst leest, leest dit dan als een vertaling of is het ‘onzichtbaar’ dat de tekst oorspronkelijk uit een andere taal komt? Is de vertaling zonder het origineel erbij onbegrijpelijk? Of staat de vertaalde tekst op eigen benen? Hoe onzichtbaarder de vertaling, hoe hoger de kwaliteit van de vertaalde tekst.
3) Brontekst versus vertaling
Een goede vertaling is een tekst die de brontekst als basis heeft, maar eventuele ingewikkelde formuleringen ook begrijpelijk maakt. Om dit te kunnen beoordelen heb je zowel een native speaker van de brontaal als van de doeltaal nodig. Leest de vertaling als een geredigeerde versie van een anders moeilijk te volgen brontekst? Dan heb je te maken met een vertaling van hoge kwaliteit. Die vertaling is dan nog verder te optimaliseren door het gebruik van preferred translations voor bepaalde termen. Heb je een termenlijst, geef die dan altijd door aan ons vertaalbureau!
4) Jouw gesteldheid na het lezen van de vertaling
Ben je na het lezen van de vertaling in de war en zit je vol vraagtekens? Of leest de tekst gemakkelijk en ben je helder en blij? In dat laatste geval is de kans groot dat het de vertaler is gelukt om de boodschap van de brontekst goed te reproduceren. Een vertaling moet niet vermoeiend zijn, maar juist lezen als een op zichzelf staande tekst in een andere taal.
5) Eyetracking
Een meer professionele manier van het beoordelen van de kwaliteit van een vertaling is eyetracking. Onderzoekers gebruiken bij deze technologie software die alle bewegingen van jouw oog tijdens het lezen in de gaten houdt. Hiermee wordt de cognitieve belasting gemeten: hoeveel moeite kost het lezen van de vertaling? Pupilverwijding zou een toename in de cognitieve belasting aangeven. Zonder eyetrackingtechnologie kun je ook de cognitieve belasting meten. Immers, hoe hoger de cognitieve belasting, hoe vermoeiender het is om een tekst te lezen. Kost het veel moeite om je door een vertaling heen te worstelen, dan heb je waarschijnlijk met een mindere vertaling te maken.
Goede vertaling? Benader ons vertaalbureau
Als we willen bepalen hoe goed een vertaling is, zitten we dus niet geheel met lege handen. Terwijl onderzoekers verder graven naar een concrete methode voor het meten van de kwaliteit van een vertaling, heb je nu een aantal handvatten als je zelf een vertaling moet beoordelen. Op deze manier kun je iets meer zeggen over kwaliteit en ben je niet langer afhankelijk van die collega die een paar jaar in het buitenland heeft gewoond. Zeker weten dat je een goede vertaling in handen hebt? Laat je tekst vertalen door hét vertaalbureau van Amsterdam, ook beschikbaar voor het corrigeren van jouw Engelse tekst.
