Je hebt waarschijnlijk wel eens gehoord van het taalfenomeen valse vrienden. Dat zijn woorden, of woordcombinaties, die sterk lijken op woorden in een andere taal, maar een heel andere betekenis hebben. Deze valse vrienden worden vaak vervloekt door mensen die een taal leren, omdat ze erg misleidend kunnen zijn. Je koppelt al snel de verkeerde betekenis aan woorden, en dan is het lastig om dat weer uit je systeem te krijgen. Ze zetten je op het verkeerde been.
Valse vrienden zijn overal
Iedere taal heeft zijn eigen befaamde valse vrienden. Zo heb je in het Duits ‘falsche Freunde’ als ‘bellen’. Dat heeft niets met telefoneren te maken, maar betekent blaffen. ‘Undertaker’ is een beroemde Engelse ‘false friend’. Dat wordt vaak opgeschreven als men een ondernemer bedoelt, een vertaling die alleen accuraat is als het een begrafenisondernemer betreft. Zelfs mensen met een talenknobbel moeten oppassen: als je vloeiend Engels spreekt kan dat juist tegen je werken. Als een Spaanse je vertelt dat ze ‘embarazada’ is, dan heeft dat helemaal niks met ‘embarrassed’ te maken. Deze ‘falso amigo’ doelt op zwangerschap.
Dubbel oppassen
De meest voorkomende valse vrienden kun je natuurlijk uit je hoofd leren, om geen misstap te begaan. Maar je moet ook weer niet te voorzichtig zijn, want sommige letterlijke vertalingen zijn gewoon goed. Sterker nog, een letterlijke vertaling kán de beste vertaling zijn. Als wij spreken van je hoofd boven water houden, dan is ‘keeping one’s head above water’ een letterlijke, maar ook uitstekende vertaling. Wij noemen dat graag ‘goede vrienden’. Dit komt vooral voor bij talen die dicht bij elkaar liggen binnen de taalfamilie. Je kunt dus niet iedere letterlijke vertaling bestempelen als een valse vriend of onjuiste vertaling.
Letterlijke vertaling is soms de juiste
Ons vertaalbureau krijgt regelmatig vragen over deze goede vrienden, met name als het onze Engelse buren betreft. Ze lezen dan in een brief of persbericht een letterlijke vertaling van het Nederlands en dan gaat er een belletje rinkelen: klopt dat wel? Letterlijke vertalingen zijn niet altijd het resultaat van een vertaalmachine; onze vertalers schrijven af en toe ook een letterlijke vertaling op. In sommige gevallen is dat namelijk de beste oplossing. Door dik en dun is simpelweg ‘through thick and thin’. Of in het Duits ‘durch dick und dünn’. Hondenweer kan gewoon ‘un temps de chiens’ of ‘Hundewetter’ zijn. Oppassen dus, met valse vrienden en goede buren. En als je twijfelt, dan bel je toch je goede vrienden van het Taalcentrum?
