Dat of wat: iets dat verwarrend is

Dat of wat: iets dat verwarrend is

Door Annette van der Schee

Contact opnemen

Verbeten verbeteraars rillen van wat waar dat moet. Zij exclameren: ‘Nee, het is het boek DAT in de winkel ligt, niet WAT’. Toegegeven, ik hoor en lees deze verwijsfout vaker dan mij lief is. Maar om dat nou elke keer te roepen … Ook gebruiken mensen soms 'dat' in plaats van 'wat'. Zoals 'iets dat'. En wat blijkt nou: in het laatste geval is allebei toegestaan. Nee, lekker helder weer allemaal.

 

Eerst even één stap terug. Hoe was het ook alweer met dat en wat? De hoofdregel is: je gebruikt dat als je verwijst naar het-woorden (zogenoemde bepaalde woorden). Wat gebruik je in de andere gevallen (als je terugverwijst naar zinnen en zogenoemde onbepaalde woorden). Concreter gezegd:

  • Verwijs je naar een zelfstandig naamwoord met het (oor, oord, oogappeltje)? Gebruik dan dathet oogappeltje dat.
  • Verwijs je naar woorden als alles, iets, veel, weinig en niets? Gebruik dan wat. Dus: alles wat ik zeg. Of: iets wat ik heb meegemaakt.
  • Verwijs je naar een hele zin? Gebruik ook dan watAnnette is geslaagd, wat ik wel had verwacht.

Dat of wat


'Iets dat' rukt op

Maar, zoals gezegd, de wat-regels zijn minder strikt. Kijk maar eens hieronder, Van Dale heeft geen moeite met iets datHet woordenboek gebruikt het bijvoorbeeld in 'iets dat men alleen weet van horen zeggen'.

En Van Dale heeft de mensen van Onze Taal achter zich. Dit genootschap zegt: 'bij iets wordt vaak wat als verwijswoord gebruikt. Maar als iets in de context iets concreets aanduidt, is dat ook goed mogelijk'. De Schrijfwijzer zegt: 'Als iets een heel precieze betekenis heeft, is dat beter.' En de Belgische overheidstaaladviesdienst bestempelt zonder verdere toelichting beide opties als goed. Daar zit ik dan als verholen verbeten verbeteraar.

Wanneer is 'iets' concreet of precies?

Maar toch heeft het iets dat van Van Dale wel een haakje. Want hoe concreet is de context in iets dat men alleen weet van horen zeggen? Hier lijkt meer sprake van watvrees dan van een bewuste datkeuze. Is hier dan misschien sprake van hypercorrectie? Uit angst op de vingers getikt te worden? Dit oordeel laat ik aan jou.

Helderheid hapert

Zo zijn we toch weer gestuit op een regel die niet in steen gehouwen is. Ja, het is altijd het blogje dat of het puzzelstuk dat. Maar gaat het om alles of nietsweinig of iets? Dan hapert de helderheid over dat of wat. Ietwat verwarrend is het. Of ietdat?

Auteur: Annette van der Schee

Annette is onze directeur. Het liefst vogelt ze uit hoe we het verschil kunnen maken bij het oplossen van communicatievraagstukken.helpen met hun (vertaal)vragen en alles wat daarbij komt kijken.

Meer over Annette
397