Je kent waarschijnlijk de ISO-standaarden wel: ze zijn er voor de kwaliteit van kinderzitjes, voor voedselveiligheid en voor kwaliteitsmanagement. Sinds kort is er ook ISO 24495, een internationale standaard voor heldere taal. Het doel: teksten die relevant, vindbaar en begrijpelijk zijn voor elke lezer. Wat is dat voor standaard, wat kun je ermee? Zes vragen en antwoorden.
1 Wie zit er achter de ISO-standaard voor heldere taal?
De standaard is een initiatief van de internationale organisatie voor heldere taal, International Plain Language Federation. Die ontwikkelde in samenwerking met de Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO) een set richtlijnen. Volgens ISO is de standaard het product van een brede consensus: er hebben tientallen deskundigen aan meegewerkt en hij is afgestemd met vertegenwoordigers uit 25 landen. ISO 24495 is in het Engels en Frans beschikbaar, maar geldt in principe voor teksten in elke taal.
2 Wat staat erin?
ISO 24495 gaat uit van vier basiskwaliteiten. Een effectieve tekst is:
- relevant: lezers krijgen de informatie die ze nodig hebben
- vindbaar: lezers kunnen gemakkelijk vinden wat ze zoeken
- begrijpelijk: lezers begrijpen de informatie die ze vinden
- bruikbaar: lezers kunnen de informatie gemakkelijk gebruiken of toepassen
De vier basiskwaliteiten zijn uitgewerkt in een kleine twintig richtlijnen.
3 Hoe kun je de standaard gebruiken?
Je kunt de standaard zien als een uitgebreide checklist. Soms zijn de richtlijnen heel globaal: bijvoorbeeld kies de informatie die lezers nodig hebben, of ga uit van de behoefte van de lezer. Andere zijn specifieker: spreek de lezer aan, gebruik tussenkoppen. Er staat maar weinig uitleg of toelichting bij, maar dat lijkt ook niet de bedoeling. De richtlijn vertelt wát je moet doen, niet hoe. De stap naar de toepassing vind je in de bestaande boeken en sites met schrijfadvies.
4 Bevat de standaard volledig nieuwe inzichten?
Communicatieprofessionals of tekstredacteuren zullen in de richtlijnen veel herkennen. Het zijn adviezen in die je – als het goed is – ook nu al toepast. Nieuw is wel dat die adviezen kernachtig op een rij gezet zijn, in een complete lijst, door een gezaghebbend instituut, gebaseerd op een brede internationale consensus. ISO 24495 levert een mooi overzicht op van algemene kwaliteitscriteria voor kraakheldere zakelijke teksten. Daarmee kan het een breed inzetbare toetssteen worden voor organisaties en overheden: een middel om hun communicatie te evalueren en verbeteren.
5 Maar er is toch al een standaard voor heldere taal: B1?
Of B1 een ‘standaard’ is kun je betwisten – en sowieso zijn de richtlijnen uit de ISO 24495 breder dan die voor B1. Het gaat bijvoorbeeld niet alleen om eenvoudige taal: de standaard adviseert om vóór je gaat schrijven je doelgroep te analyseren. Wie zijn het, wat willen ze weten, wat begrijpen ze? Dus: wat moet je boodschap zijn, wat is belangrijk en wat niet – en zit jouw doelgroep wel op een tekst te wachten? Een voorbeeld: misschien sluit een video of infographic beter aan bij de behoefte van de doelgroep dan een webtekst of brochure. Ook adviseert de richtlijn niet om élke tekst plat te slaan naar de simpele taal: stem je taal af op je doelgroep. Misschien begrijpt jouw doelgroep wel woorden die voor B1-lezers niet geschikt zijn.
6 Is een standaard voor veilige kinderzitjes niet véél belangrijker?
De bekende ISO-standaarden voor productkwaliteit lijken misschien relevanter dan een standaard voor heldere taal. Maar taal is de basis: helderetaalrichtlijnen helpen óók mensen die kinderzitjes maken om er goed over te communiceren. En heldere taal helpt de kopers van kinderzitjes om te begrijpen hoe ze die veilig gebruiken. Heldere, begrijpelijke, bruikbare taal is dus van levensbelang. Hoera voor ISO 24495!
Zelf aan de slag met de ISO-standaard? Volg de workshop Helder schrijven volgens de nieuwe ISO-standaard.
ISO 24495 is een pdf die te koop is bij de ISO-organisatie: https://www.iso.org/standard/78907.html.
